Eén van de akeligste taken in het huishouden vind ik het schoonmaken van het afvoerputje van de douche. Het klusje rouleert al, maar we wachten er allemaal te lang mee, waardoor het steevast een veel viezere job wordt dan nodig is.
Iets soortgelijks overkomt mensen tijdens het plannen van hun werkzaamheden. Je doet natuurlijk veel liever dingen die je leuk vindt, dan dingen die je vervelend vindt. Die onaangename taken stel je zo lang mogelijk uit. Psychologen noemen dit een approach-avoidance conflict: je weet of vindt dat je iets moet doen, maar het liefst zou je de boel vermijden.
Ernstige uitstellers krijgen er een probleem bij: ze beginnen zichzelf verwijten te maken. Hun zelfwaardering daalt en zo ontstaat er een dubbele negatieve associatie en vermoedelijk nog meer uitstelgedrag. Het uitstellen fungeert dan als tijdelijke beloning, wat het gedrag bekrachtigt.
Uitstellers hebben dus eerder een probleem met hun emoties dan met hun planning. Want hoe erg is het nou om iets te doen wat minder leuk is? Dat is toch hartstikke irrationeel?
Tijdens een lezing afgelopen week reikte evolutionair neuropsycholoog Max Wildschut hiervoor een oplossing aan. Vaak, zei hij, zijn we geneigd om ons gedrag diepgaand te onderzoeken. Je gaat na welke belemmerende overtuigingen je hebt, je kijkt naar je jeugd en je ervaringen… Kortom, je zoekt een rationele verklaring en vervolgens probeer je uit alle macht, met wilskracht, je slechte gewoonte te corrigeren.
Maar wilskracht is bepaald geen onuitputtelijke bron. Beter is het, zei Max, om te aanvaarden dat je een negatieve emotie ervaart en te beseffen dat deze voortkomt uit een oermechanisme dat zijn doel voorbij schiet: je bent bang.
Ja, echt. Ons brein creëert automatisch voorkeuren, motivaties en angsten waar we in de moderne wereld weinig aan hebben. Je kunt daar helaas weinig controle over uitoefenen: de angst voor dat vieze putje is niet reëel. Wat je wel kunt doen is ruimte maken voor vervelende gevoelens en erkennen dat ze er zijn.
Zonder er meteen iets aan te willen veranderen. Dat is de eerste stap naar psychologische flexibiliteit. En die helpt je weer om stabieler in het leven te staan en te leven naar je waarden.
De Tip van de week is dan ook:
Accepteer je negatieve emoties
Dit alles helpt je lastige gevoelens te verdragen en/of te doorstaan. Controle willen uitoefenen bezorgt je namelijk vaak weer andere problemen.
Deze benadering maakt onderdeel uit van Acceptance and Commitment Therapie (ACT), een nieuwe en effectieve gedragstherapie die heel bruikbaar is voor mensen die meer ontspannen in het leven willen staan. Benieuwd om daar nog iets meer over te lezen? Download deze pdf van een van de bedenkers van ACT: Als een koe kon denken.
Vaker tips ontvangen? Abonneer je op de Timemanagementtip van de week. Of lees Het ABC van plannen, organiseren en optimaliseren.