Veel mensen hebben de neiging tot perfectionisme. Ze blijven hun product tot in het oneindige verbeteren, en balen tegelijkertijd dat dit zoveel tijd kost. Ze leggen op alle slakken zout, terwijl ze weten dat anderen om een foutje of wat niet malen. Ze leveren prachtig werk af, om te ervaren dat dit dikwijls onopgemerkt blijft.
Maar een perfectionistische werkaanpak levert ook interessante voordelen op. Je houdt controle over het proces, en kunt lekker je eigen zin doen. Perfectionisten zijn bovendien doorzetters: dat is iets om trots op te zijn. En door heel goed werk te leveren, kom je in elk geval minder snel in conflict met de buitenwereld.
Perfectionistisch in balans
Die voordelen maken het lastig om de neiging tot perfectionisme te doorbreken. Terwijl je misschien wel toe wilt naar een wat gezondere balans tussen investeren en ontspannen. Hoe zou je dat kunnen bereiken?
• Spreek niet over perfectionisme. Vertel jezelf (en anderen) dat je streeft naar excellente prestaties. Positief herwaarderen dus.
• Realiseer je dat er geen maatstaven zijn voor perfectie. Het resultaat van je noeste arbeid is altijd de weerslag van een individuele inspanning met een persoonlijk accent. Je collega zou het totaal anders hebben aangepakt, en mogelijk even goed. Een beetje relativeren is dus wel nodig.
• Ga na of je misschien bang bent voor afwijzing, en jouw perfectionisme voortkomt uit onzekerheid. Vraag dan hoe anderen je werk beoordelen. Als je erbij zegt dat je je perfectionisme in bedwang wilt houden, kom je vast veel te weten. Die check of onze aannames kloppen, vergeten we vaak.
• Wees alert op uitstelgedrag en angstgevoelens. Dan wordt je perfectionisme disfunctioneel en heb je misschien hulp nodig.
Meer balans
Zoek je meer balans tussen topwerk en tijdsinvestering?
• Spreek dan met jezelf af hoe lang je ergens mee bezig wilt zijn. Dat is concreter dan maar doorgaan tot het gevoelsmatig af is.
• Ga niet gokken welke kwaliteit en kwantiteit het eindproduct moet hebben. Het maakt nogal uit of je voorstel op een A4’tje kan of volgens een bepaald format moet worden aangeleverd. Vraag naar verwachtingen als je iets doet voor een opdrachtgever.
• Focus eerst op de hoofdlijnen, en kijk later pas naar details. Maak bijvoorbeeld eerst een kladtekst, en haal pas aan het einde de spelfouten eruit.
• Voorkom dat je werk van anderen over gaat doen. Voor je het weet zit je in een patroon en houd je in feite anderen uit de wind. Het is dan wel slim om bij gezamenlijke klussen vooraf de maatstaven af te spreken.
Onderzoek
Naar perfectionisme is trouwens veel onderzoek gedaan. Psycholoog en professor dr. Paul Hewitt (Universiteit van British Columbia) onderscheidt drie typen perfectionisten.
- De ‘self-oriented perfectionist’ legt zichzelf hoge eisen op en streeft naar volmaaktheid.
- De ‘socially prescribed perfectionist’ schrijft hoge verwachtingen toe aan de omgeving en kwelt zichzelf met de gedachte hieraan niet te kunnen voldoen.
- En dan is er nog de ‘other-oriented perfectionist’. Zo iemand stelt juist onrealistisch hoge eisen aan anderen en is geïrriteerd als deze niet aan zijn maatstaven voldoen. Dit leidt tot frictie in relaties en op de werkvloer. Per saldo leidt ook dat tot tijdverlies.
Een beetje zelfonderzoek kan dus helpen om je perfectionisme in goede banen te leiden. Met als leidraad: onfeilbaar zijn en foutloos werken is per definitie onmogelijk. Voor jou niet en voor anderen niet.
Leestip
In Goed genoeg, stop met streven, begin met leven (Hogreve Uitgevers BV, 2010) geeft Pavel Somov zijn kijk op het hedendaags perfectionisme. Dat sommigen onder ons zo obsessief streven naar precisie, is grotendeels het resultaat van conditionering door de omgeving, zegt hij. Perfectionisme is volgens Somov een psychologisch verdedigingsmechanisme met een hoge prijs: angst, depressie en verlies aan vrijheid.
Aan de hand van verrassende inzichten en oefeningen laat Somov zien hoe we kunnen stoppen met streven naar steeds meer en beter. Door mindful naar het hier en nu te kijken, en juist de volmaaktheid van alledaagse momenten te zien.
Meer van mij lezen? Bestel Het ABC van plannen, organiseren en optimaliseren.